Kennisbank - Verdeling van de gemeenschap

Algemeen

In uitelkaar.nl wordt in het scheidingsplan ruime aandacht besteed aan de verdeling van de gemeenschap, of ingeval partijen onder huwelijkse voorwaarden zijn gehuwd de afwikkeling daarvan. Partijen dienen in geval van scheiding over te gaan tot afwikkeling van hun vermogensrechtelijke verhouding. Zolang nog geen verdeling heeft plaatsgevonden komen de vruchten en de andere voordelen toe aan de onverdeelde gemeenschap, tenzij men anders afspreekt.

Het is belangrijk dat in het scheidingsplan een regeling wordt getroffen waarin alle aspecten van de gemeenschap expliciet benoemd worden en wordt aangegeven wat er voor partijen betreffende de verdeling daarvan dient te geschieden.

Wat vaak door partijen vergeten wordt, is dat er peildata worden opgenomen, zowel wat betreft de omvang, als de waardering van de gemeenschap. Het is daarom belangrijk om partijen bij de eerste vragen die je ziet op de vermogensrechtelijke afwikkeling, meestal de echtelijke woning, te wijzen op peildatum en waardering. De huidige wet gaat uit van het tijdstip van indiening van het verzoek tot echtscheiding (artikel 1:99 lid 1 sub b BW) voor wat betreft de ontbinding van de gemeenschap. Het is van belang om partijen daarop te wijzen. Dit kan met name een rol spelen indien een van partijen in de echtelijke woning blijft, maar ook als de woning verkocht wordt. Voor de waardering van de ontbonden gemeenschap geldt natuurlijk in beginsel als peildatum de dag waarop de verdeling plaatsvindt, tenzij uit de redelijkheid en billijkheid niet anders voortvloeit. Partijen kunnen bij echtscheidingsconvenant uiteraard ook andere peildata kiezen.

Bij huwelijkse voorwaarden is het van belang dat duidelijk uit die voorwaarden blijkt wat partijen precies hebben uitgesloten. Het kan immers gaan om a) koude uitsluiting, b) periodiek verrekenbeding, c) finaal verrekenbeding, d) beperkte of eenvoudige gemeenschap en e) een combinatie van het vorenstaande. Huwelijkse voorwaarden waarin een verrekenbeding is opgenomen (meestal de Amsterdamse variant waarbij partijen af hebben gesproken dat zij jaarlijks hun overgespaarde inkomsten bij helfte verrekenen) moeten expliciet in het scheidingsplan genoemd worden.

De enkele vermelding dat er sprake is van huwelijkse voorwaarden dekt niet de lading. Het is de bedoeling dat partijen zich ervan bewust zijn wat voor huwelijkse voorwaarden zij precies hebben en hoe zij die precies afgewikkeld willen hebben. Uiteraard zijn partijen daarin vrij, maar als wordt afgeweken van de huwelijkse voorwaarden bij de uiteindelijke afwikkeling daarvan, is het wel van belang dat dit expliciet genoemd wordt in het scheidingsplan.

Afwikkeling van de gemeenschap bij huwelijkse voorwaarden is vaak al vastgelegd, maar partijen vinden het soms moeilijk om dat na zoveel jaar precies te doorgronden. Benoem daarom altijd aan de hand van de voorwaarden wat precies het juridisch regime voorstelt van de huwelijkse voorwaarden en/of afwijking daarvan mogelijk en gewenst is. Als partijen willen afwijken, dient dat wel opgenomen te worden in het convenant, bijvoorbeeld door te stellen:

• De verdeling wijkt af van de voorwaarden die partijen zijn overeengekomen. Partijen hebben hiervoor bewust gekozen vanwege…….

Zorgen

In het onderstaande zal met name uit worden gegaan van de situatie dat partijen in gemeenschap van goederen zijn gehuwd.

• Net als bij de eerder behandelde onderwerpen is het niet afkaarten van een gemeenschap een zorg die op termijn verstrekkende gevolgen kan hebben. Immers, als partijen bestanddelen vergeten, of geen duidelijke omschrijving geven ten aanzien van de verdeling die zij wensen, of zaken in het convenant vooruit schuiven door te stellen dat dit later “in overleg zal gescheiden”, sluipt al gauw het gevaar erin dat er uiteindelijk een onverdeelde gemeenschap overblijft.

   

• Een tweede zorg is het gegeven dat als partijen geen duidelijke afspraken maken wat betreft peildatum en waardering, alsmede data voor effectieve verdeling, de hoofdelijke aansprakelijkheid naar een derde kan blijven bestaan. Weliswaar wordt in het scheidingsplan uitdrukkelijk gesteld dat partijen zich realiseren dat de hoofdelijke aansprakelijkheid blijft bestaan zolang partijen bepaalde vermogensrechtelijke bestanddelen van de gemeenschap niet hebben verdeeld, maar toch blijkt dat mensen in de praktijk zich onvoldoende realiseren wat dit precies inhoudt.

   

• Een andere zorg is dat de omschrijving in het scheidingsplan van de verschillende bestanddelen van de gemeenschap, waaronder ook de inboedel, vaak wazig blijft. Partijen volstaan vaak met een onvoldoende gedefinieerde opsomming van bijvoorbeeld bankrekeningen, of geven louter aan dat “al het geld al verdeeld is” zonder zich te realiseren dat het in feite juridisch niet mogelijk is op het moment dat de scheiding nog niet is uitgesproken.

Indicaties

Indicatie 1:

De omschrijving van de bestanddelen is vaag en/of summier.

Indicatie 2 :

Er wordt geen regeling getroffen, of de reviewer wordt (indirect) verzocht om zelf een voorstel te doen voor een verdeling.

Indicatie 3:

Partijen sturen niet de desbetreffende bescheiden mee waar de verschillende vermogensbestanddelen en de activa en passiva van hun gemeenschap uit blijkt.

De meeste participanten binnen uitelkaar.nl zijn wel goed in staat om die opsomming te geven, maar worden in de praktijk vaak wel geconfronteerd met kwesties waar specialistische kennis voor vereist is.

Dit heeft bijvoorbeeld betrekking op de fiscale aspecten met betrekking tot de woning, de fiscale aspecten in het algemeen van de echtscheiding (blijven partijen wel of niet fiscaal partner gedurende het jaar waarin de echtscheiding wordt uitgesproken) en zijn partijen zich voldoende bewust van de risico’s die een echtscheiding met zich meebrengt. Het is de taak van de reviewer om partijen daar op te wijzen en over te informeren.

Vragen

Bij de verdeling van de gemeenschap van partijen is het niet zozeer een kwestie van de goede vragen stellen, maar voor de reviewer van belang om voor zichzelf een deugdelijke checklist te ontwikkelen. Op basis daarvan kan de reviewer de afweging maken of alle aspecten door partijen deugdelijk in beeld zijn gebracht en of er ­­voldoende informatie voorhanden is. 

Voorts is het van belang dat, als blijkt dat partijen vastlopen, of in aanvullende reviews duidelijk niet tot een eenduidige oplossing kunnen komen, de reviewer erop wijst dat er specialistische hulp noodzakelijk is. Het is niet aan de reviewer om die ondersteuning te geven: het ligt op de weg van de reviewer om het signaal af te geven dat er sprake is van een situatie waar partijen zonder deugdelijke specialistische hulp van derden niet uit gaan komen. Het is de taak van de reviewer om partijen daarin actief te benaderen en eventueel persoonlijk of telefonisch over te spreken. Tijdens dit gesprek kan er verwezen worden naar specialistische hulp. In de meeste gevallen zal dit niet nodig zijn en zullen partijen goed in staat zijn om zonder specialistische hulp tot afwikkeling te geraken. Er zijn echter ook situaties waarin al snel blijkt dat het scheidingsplan, binnen de vragen die er nu zijn, onvoldoende dekkend zijn voor de gehele afwikkeling.

Een goede handleiding voor de afwikkeling voor de reviewer zelf als checklist voor fiscaal partnerschap is bijlage 1 en voor de totale verdeling bijlage 2.

Best practices

1. Reviewer wijst partijen op de peildatum en dat dit van belang is voor de verdeling van de gemeenschap.
2. Als er huwelijkse voorwaarden zijn, kijkt de reviewer of partijen goed begrijpen wat voor huwelijkse voorwaarden zij hebben en of dit meegenomen is in de afspraken.
3. Check of er voldoende informatie over de gemeenschap en de waarde voorhanden is en of deze informatie geüpload is in het platform. Als dit niet het geval is, stuur de afspraken terug met het verzoek aan partijen om alle relevante informatie te uploaden omtrent de gemeenschap.
4. Als partijen er niet uit komen, verwijs partijen dan naar een fiscaal en/of financieel specialist. Het is niet aan de reviewer om dit uit te voeren.

Vergewisplicht

De reviewer vergewist zich in ieder geval van:

1. Is de gemeenschap en de waarde duidelijk voor beide partijen?
2. Is er voldoende informatie in de geüploade documenten waar de gemeenschap en waarde uit blijkt?
3. Zijn de huwelijkse voorwaarden en de vermogensrechtelijke verdeling die daaruit voortvloeit duidelijk voor beide partijen?
4. Begrijpen partijen wat de consequenties van hun afspraken zijn?